Afrotopia. De biënnale van Bamako in Nederland

In Mali trok de prestigieuze fotobiënnale van Bamako afgelopen winter weinig bezoekers. Nu is de tentoonstelling voor het eerst buiten Afrika te zien, in Nederland. En dat is een grote eer.

(verschenen in Trouw, 20 april 2018)

Joana Choumali, uit de serie ‘Ça va aller’, http://joanachoumali.com/index.php/projects/mix-media/ca-va-aller

Lopend van een nagebouwd Ghanees woonerf naar een tentoonstelling over Soedanese en Keniaanse herdersvolken zullen argeloze bezoekers  van het Afrikamuseum vreemd opkijken: in twee grote ruimtes zijn de komende maanden foto’s en films te zien van hedendaagse Afrikaanse kunstenaars en fotografen.

En die kunstenaars fotograferen geen traditioneel Ghanees woonerf of Soedanese herdersvolken, die maken foto’s en kunst zoals je die in een gewoon kunstmuseum zou kunnen en willen zien. Foto’s met persoonlijke verhalen (een zwart-wit-reportage over een geestelijk gehandicapt broertje), mooie beelden van vreemde plekken (een door Chinezen uit de grond gestampte spookstad in Angola) en een reactie op aangrijpende sociale misstanden (een albino-fotomodel dat met de ogen dicht poseert in een sloppenwijk). Interessante, doordachte, en zorgvuldig uitgewerkte en gepresenteerde kunst. Nee, dit is geen tentoonstelling met bijeengeraapt werk van een paar enthousiaste fotografen, dit is de Biënnale van Bamako.

Continue reading Afrotopia. De biënnale van Bamako in Nederland

Vivian Maier was in de eerste plaats fotograaf

Verschenen in Trouw, 5 december 2017

‘Ze was kindermeisje, fotograferen was haar geheime hobby’, zo beginnen de meeste artikelen over de in 2009 overleden Vivian Maier. Een nieuw boek laat zien dat die hobby gewoon haar beroep was.

Het is zo’n mooi sprookje. Een Amerikaans kindermeisje met Franse voorouders bleek haar leven lang foto’s te hebben gemaakt, zonder daar ooit iets van te publiceren. Niet zomaar foto’s, maar bijzondere, professioneel aandoende foto’s van het leven op de straten van New York en Chicago van de jaren vijftig tot zeventig. Bij toeval zou John Maloof, een jonge historicus en handelaar, de negatieven hebben opgekocht voor een habbekrats. Precies op het moment dat hij ontdekte wat voor een schat hij had gekocht, overleed Maier eenzaam in een verzorgingstehuis. Continue reading Vivian Maier was in de eerste plaats fotograaf

New Realities in het Rijks: een eigen, gekuiste werkelijkheid

Het Rijksmuseum pretendeert met de tentoonstelling ‘alle facetten van de 19e-eeuwse fotografie’ te tonen. Dat is een onmogelijk als je uitgaat van een collectie die voor een heel ander doel is aangelegd.

Voor De Witte Raaf schreef ik een bespreking van de kuise tentoonstelling New Realities in het Rijksmuseum, die is hier terug te lezen.

(en, ps: het geboortejaar van Charles Marville is natuurlijk 1813, niet 1816 zoals de tentoonstelling en de catalogus beweren)

Op de foto’s van Kertész telt alles mee

De foto’s van André Kertész (1894-1985) behoren tot de grote klassiekers van de fotogeschiedenis. In Amsterdam is nu een grote selectie van zijn werk te zien.

André Kertész, Lost Cloud, 1937, Gelatin silver print. Detroit Institute of Arts.

Kan een wolk tegen een gebouw botsen? Op de foto van André Kertesz lijkt het bijna te gebeuren. New-York-liefhebbers herkennen het gebouw als het Rockefeller-Center, en zouden het misschien liever als wolkenkrabber omschrijven. Maar dat is precies het tegenovergestelde van wat het doet. Het gebouw krabt niet aan de wolk, er komt ook geen botsing. De steenmassa wijkt uit, maakt ruimte voor het ronddobberende plukje wit.
De foto van de wolk is samen met zo’n 200 andere foto’s van Kertész uit alle periodes van zijn bijna zeventig jaar durende carrière de komende maanden te zien in Amsterdam. De fotograaf maakte de foto van de wolk in 1937, kort nadat hij in New York was aangekomen. Later zou hij de foto omschrijven als een zelfportret, waarin hij, de fotograaf, als vluchtig wolkje opdook, verdwaald en ontheemd in die grote metropool met die strakke verticale lijnen. Continue reading Op de foto’s van Kertész telt alles mee

De wortel als borduurgaren: Diana Scherer

 

Diana Scherer in haar atelier. Foto: Werry Crone
Diana Scherer in haar atelier. Foto: Werry Crone

In de serie ‘De Schepping’ vertellen kunstenaars hoe hun werk tot stand komt. Diana Scherer ‘dresseert’ plantenwortels: ze laat ze in geometrische patronen groeien. Mooi en hopelijk bruikbaar als materiaal.

Het atelier van Diana Scherer ruikt naar aarde. Ze moest opruimen voor de komst van de Trouw-fotograaf, vond ze, “het was helemaal dichtgegroeid”. Maar ook nu is het grootste deel van de vloer van het voormalige klaslokaal in Amsterdam-Noord nog bedekt met haar werk – af en onaf. Het voltooide ligt op de grond, uitgestald op tafeltjes, of, als het niet goed is gelukt, weggestopt in een kast. Bij het raam staat het ‘werk in wording’: rechthoekige bakken waarop grasachtige sprieten groeien. Er is niets kunstzinnigs aan te zien; de magie speelt zich af aan de onderkant. Continue reading De wortel als borduurgaren: Diana Scherer

Terroristenfoto’s: ook tijdens de Commune al een strijdpunt

Pagina uit album 'Paris incendié, 1871', anoniem, collectie BNF
Pagina uit album ‘Paris incendié, 1871’, anoniem, collectie BNF

Franse media plaatsen niet langer foto’s van terroristen. Ook in vorige eeuwen bestond de angst dat zulke beelden geweld uitlokken.

‘Verzet tegen de haatstrategie’ kopte Le Monde op haar opiniepagina, de dag na de aanval in de kerk in Saint-Etienne-du-Rouvray. Portretten van terroristen beeldt de Franse krant niet meer af, en ook over de identiteit van de daders wordt zo sober mogelijk bericht.
Continue reading Terroristenfoto’s: ook tijdens de Commune al een strijdpunt

Images à charge – belastende beelden

Bertillonnage van Alphonse Bertillon, 1893, Préfecture de Police, Parijs
Bertillonage van Alphonse Bertillon, 1893, Préfecture de Police, Parijs

Met fotografie en film zijn de afgelopen eeuw talloze misdaden opgespoord. Het Nederlands Fotomuseum toont de bewijslast en achtergronden bij elf van die zaken.

(Eerder verschenen in Trouw, 26 mei 2016)

In de Amerikaanse politieserie Crime Scene Investigation, CSI voor de kenners, gaat het vaak om stof. Schuldig stof. De technische onderzoekers van de plaats delict kruipen met behulp van de nieuwste camera’s en molecuulanalyses tot in de vezels van een door een schijnbaar smetteloze moordenaar onbewust achtergelaten pluisje. Met die details, onzichtbaar voor het menselijk oog, wordt de dader aangewezen en schuldig bevonden. Continue reading Images à charge – belastende beelden

Nadar en zijn Géant

Nadar le Grand. Uit het Journal Amusant van 28 december 1861
Nadar le Grand. Uit het Journal Amusant van 28 december 1861

Fotograaf, journalist en uitvinder Nadar zou in 1865 met zijn reusachtige luchtballon vanaf Amsterdam opstijgen. Het liep uit op een teleurstelling.

(eerder verschenen in Trouw, 10 mei 2016)

Zo’n vijftigduizend mensen hadden zich op maandagmorgen 11 september 1865 verzameld bij het Amsterdamse Paleis voor Volksvlijt. Ze verwachtten een spektakel: de beroemde fotograaf-uitvinder Nadar, pseudoniem van Gaspard-Félix Tournachon, zou er die middag opstijgen met zijn reusachtige luchtballon ‘Le Géant’, de reus. De Nieuwe Rotterdamsche Krant had een jaar eerder bericht over hoe het gevaarte in Brussel te zien was geweest. Dat er een garnizoen van ‘vijfhonderd soldaten’ nodig was geweest om de ballon van 10 tot 4 uur ‘s middags vast te houden terwijl hij langzaam met gas werd gevuld. Die ballon vertrok pas om half zeven ‘s avonds, met aan boord een aantal betalende gasten en zo’n vijftig exemplaren van een gedichtenbundel van Victor Hugo met anti-keizerlijke lading ‘om over Frankrijk uit te strooien’. Continue reading Nadar en zijn Géant

Conflict, time, photography

Gepubliceerd in Trouw, 21 april 2015
Gepubliceerd in Trouw, 21 april 2015

Hoe verschillend ook qua tijd en achtergrond, oorlogen hebben overeenkomsten. Een tentoonstelling in Essen toont de effecten van die oorlogen, van 1854 tot nu, vastgelegd in foto’s.

In september 1945, zeven maanden nadat de geallieerden Dresden bombardeerden, keerde de Duitse fotograaf Richard Peter terug naar de stad die hij kende als het Florence aan de Elbe. Vrijwel de hele stad lag in puin. In 1949 verscheen zijn fotoboek ‘Dresden- eine Kamera klagt an’, met als bekendste foto de volledig verwoeste stad, gezien vanaf de Rathausturm, waar een standbeeld de ruïnes overzag. Het boek werd een bestseller, de foto een icoon voor de geallieerde bombardementen op burgerdoelen. Continue reading Conflict, time, photography

175 jaar fotografie

Verschenen in Trouw, 19 augustus 2014
Verschenen in Trouw, 19 augustus 2014

Het is vandaag precies 175 jaar geleden dat de fotografie werd uitgevonden. Als een middel dat ‘iedereen’ zou kunnen gebruiken, kocht de Franse staat de uitvinding van Louis Daguerre in ruil voor een levenslang pensioen. Een foto maken kan inmiddels iedereen. Maar bepalen wanneer een foto ‘kunst’ is, blijft lastig.
Continue reading 175 jaar fotografie