Category: fotografie

Bijdrages aan de Groene Amsterdammer (selectie)

Ik heb de afgelopen twee jaar regelmatig geschreven voor De Groene Amsterdammer – en blijf dat met veel plezier doen – stukken die ik niet stuk voor stuk hier op deze site heb gedeeld. Hieronder een snelle (niet volledige) inhaalslag.

Ik schreef over de foto’s van de Archives de la Planète van Albert Kahn, waarvan in het Allard Pierson Museum uitvergrotingen te zien waren. ‘Het is jammer dat de in Nederland gemaakte foto’s uit de Archives de la planète niet in de tentoonstelling hangen, gelukkig zijn ze wel online te bekijken.’ Dat kan hier

Ik schreef over de ‘vergeten’ kunstenaar Gabriële Münter, aan wie in Keulen een tentoonstelling werd gewijd. ‘Malweiber’ werden ze genoemd, schilderwijven, vrouwen die zo nodig ook iets artistieks moesten doen. Ook Münter zou later door haar buren in Beieren zo worden genoemd, maar vanaf het begin deed ze haar uiterste best te laten zien dat ze meer kon dan decoratieve landschapjes schilderen, ze was ambitieus en wilde een goede opleiding. Kandinsky was de eerste leraar die haar talent erkende. ‘Een hopeloze leerling – ik kan je niets meer leren’, schreef hij haar.

Ik schreef over het werk van Shirin Neshat, waarvan in Den Haag in het GEM een kleine tentoonstelling was te zien, eentje die iets te veel leunde op haar oude werk en daardoor de balans kunstmatig verstoorde.

Continue reading Bijdrages aan de Groene Amsterdammer (selectie)

Jezus, Warhol en veel perfect glimmend naakt gaan prima samen: David LaChapelle in Groningen

Het werk van de Amerikaanse fotograaf David LaChapelle (1963) is vaak vergeleken met platte reclame. Toch gaan de foto’s, op een eigen Hollywoodmanier, de diepte in.
(gepubliceerd in Trouw, 23 april 2018)

Wat zijn ze mooi, de mensen op de foto’s van David LaChapelle. Mooi en perfect naakt, ook dat nog, ze glimmen je tegemoet. En het rare is: die perfectie is echt.

Hij kreeg ze allemaal voor de camera: Madonna, Michael Jackson, Andy Warhol, Lady Gaga, ga maar door. En toen had hij er genoeg van, van al die glamour. Al die beroemdheden, modebladen, al die aandacht, al die seks en drugs en verveling. Dus vertrok hij naar Hawaï en maakte nog perfectere foto’s, met nog mooiere mensen, met het paradijselijke landschap als decor. Nog meer naakt. Zo gaat dat in de wereld van David LaChapelle.

Continue reading Jezus, Warhol en veel perfect glimmend naakt gaan prima samen: David LaChapelle in Groningen

Afrotopia. De biënnale van Bamako in Nederland

In Mali trok de prestigieuze fotobiënnale van Bamako afgelopen winter weinig bezoekers. Nu is de tentoonstelling voor het eerst buiten Afrika te zien, in Nederland. En dat is een grote eer.

(verschenen in Trouw, 20 april 2018)

Joana Choumali, uit de serie ‘Ça va aller’, http://joanachoumali.com/index.php/projects/mix-media/ca-va-aller

Lopend van een nagebouwd Ghanees woonerf naar een tentoonstelling over Soedanese en Keniaanse herdersvolken zullen argeloze bezoekers  van het Afrikamuseum vreemd opkijken: in twee grote ruimtes zijn de komende maanden foto’s en films te zien van hedendaagse Afrikaanse kunstenaars en fotografen.

En die kunstenaars fotograferen geen traditioneel Ghanees woonerf of Soedanese herdersvolken, die maken foto’s en kunst zoals je die in een gewoon kunstmuseum zou kunnen en willen zien. Foto’s met persoonlijke verhalen (een zwart-wit-reportage over een geestelijk gehandicapt broertje), mooie beelden van vreemde plekken (een door Chinezen uit de grond gestampte spookstad in Angola) en een reactie op aangrijpende sociale misstanden (een albino-fotomodel dat met de ogen dicht poseert in een sloppenwijk). Interessante, doordachte, en zorgvuldig uitgewerkte en gepresenteerde kunst. Nee, dit is geen tentoonstelling met bijeengeraapt werk van een paar enthousiaste fotografen, dit is de Biënnale van Bamako.

Continue reading Afrotopia. De biënnale van Bamako in Nederland

Kijk uit: schokkende beelden. Gedoe over World Press Photo.

Vanavond wordt de winnaar van de World Press Photo 2017 bekendgemaakt. De organisatie mikt op veel spektakel, maar het rommelt nu al: waarom zijn er alleen mannen genomineerd voor de foto van het jaar? En waarom zijn de foto’s zo intens en venijnig?

(gepubliceerd in Trouw, 12 april 2018)

Het World Press Photo-circus is weer begonnen. Het spektakel begint in Amsterdam, de stad waar het sinds de eerste editie in 1955 altijd begon. Uiteindelijk bestrijkt de tentoonstellingsmachine honderd steden in 45 landen en komen de winnende foto’s in honderden kranten en op vele websites. Het is dé wedstrijd voor persfoto’s, foto’s die het wereldnieuws zo pakkend en origineel mogelijk vastleggen.

Er is altijd gedoe rond de wedstrijd. In 2013 bleken de foto’s niet echt te zijn, de fotografen hadden er achteraf aan geknutseld. Er kwamen strengere controles. Toch bleken sommige foto’s in 2016 weer niet echt: ze waren geënsceneerd. En bij de editie van dit jaar is er vooraf al commentaar: de geselecteerde foto’s zijn te direct, te rauw, waardoor ze niet tonen wat ze zouden moeten tonen. Volgt u het nog?

Continue reading Kijk uit: schokkende beelden. Gedoe over World Press Photo.

Maria Austria: met de fotolens als masker

(Gepubliceerd in Trouw, 30 januari 2018)

Maria Austria (1915-1975) was tot nu toe vooral bekend vanwege haar krachtige theater- en dansfoto’s. Een tentoonstelling en een boek geven nu voor het eerst een overzicht van haar volledige werk.

Twee vrouwen, schaars gekleed en opgemaakt volgens de mode van 1959, zitten op de grond. Ze kijken geamuseerd in de camera van de fotograaf, die dankzij een grote spiegel ook voor de toeschouwer zichtbaar is. Achter die camera zit een fotografe, gehurkt, haar gezicht verschuilend achter de zoeker, haar zichtbare oog dichtgeknepen. Die fotografe is Maria Austria, fotopionier in Nederland.

In de jaren vijftig en zestig fotografeerde ze alle grote namen uit theater, beeldende kunst en literatuur. Ze had ook oog voor de wereld buiten en maakte reportages van de menselijke drama’s na de bevrijding. Bovendien had ze een vooruitziende blik: ze bedacht een fotorubriek voor het Handelsblad – in een tijd dat er nauwelijks foto’s in de kranten waren. Na de oorlog zette ze een fotobureau op. Continue reading Maria Austria: met de fotolens als masker

Michael Wolf, hokjesman voor de grote stad

(gepubliceerd in Trouw, 20 januari 2018)

De Duitse fotograaf Michael Wolf richt zijn lens op de grote stad. En juist in de massa ziet hij de variatie. In Den Haag is nu een groot overzicht van zijn werk te zien.

Fotografen kan je verdelen in categorieën. De een gaat op de knieën om details in natuur, mens of wereld uit te lichten die de meeste mensen ontgaan. De ander kiest voor de panoramablik, het overzicht, de afstand. De een gaat voor het gepolijste plaatje, de ander wil juist de rafelranden tonen. Categorieën als deze, stempels, vooroordelen en hokjes maken de wereld overzichtelijk. En een beetje saai. Continue reading Michael Wolf, hokjesman voor de grote stad

Vivian Maier was in de eerste plaats fotograaf

Verschenen in Trouw, 5 december 2017

‘Ze was kindermeisje, fotograferen was haar geheime hobby’, zo beginnen de meeste artikelen over de in 2009 overleden Vivian Maier. Een nieuw boek laat zien dat die hobby gewoon haar beroep was.

Het is zo’n mooi sprookje. Een Amerikaans kindermeisje met Franse voorouders bleek haar leven lang foto’s te hebben gemaakt, zonder daar ooit iets van te publiceren. Niet zomaar foto’s, maar bijzondere, professioneel aandoende foto’s van het leven op de straten van New York en Chicago van de jaren vijftig tot zeventig. Bij toeval zou John Maloof, een jonge historicus en handelaar, de negatieven hebben opgekocht voor een habbekrats. Precies op het moment dat hij ontdekte wat voor een schat hij had gekocht, overleed Maier eenzaam in een verzorgingstehuis. Continue reading Vivian Maier was in de eerste plaats fotograaf

Op de foto’s van Kertész telt alles mee

De foto’s van André Kertész (1894-1985) behoren tot de grote klassiekers van de fotogeschiedenis. In Amsterdam is nu een grote selectie van zijn werk te zien.

André Kertész, Lost Cloud, 1937, Gelatin silver print. Detroit Institute of Arts.

Kan een wolk tegen een gebouw botsen? Op de foto van André Kertesz lijkt het bijna te gebeuren. New-York-liefhebbers herkennen het gebouw als het Rockefeller-Center, en zouden het misschien liever als wolkenkrabber omschrijven. Maar dat is precies het tegenovergestelde van wat het doet. Het gebouw krabt niet aan de wolk, er komt ook geen botsing. De steenmassa wijkt uit, maakt ruimte voor het ronddobberende plukje wit.
De foto van de wolk is samen met zo’n 200 andere foto’s van Kertész uit alle periodes van zijn bijna zeventig jaar durende carrière de komende maanden te zien in Amsterdam. De fotograaf maakte de foto van de wolk in 1937, kort nadat hij in New York was aangekomen. Later zou hij de foto omschrijven als een zelfportret, waarin hij, de fotograaf, als vluchtig wolkje opdook, verdwaald en ontheemd in die grote metropool met die strakke verticale lijnen. Continue reading Op de foto’s van Kertész telt alles mee

Het lichte oog huilt kleuren – Frederique van Rijn

Begin 2016 verbleef Frederique van Rijn (1982) als ‘artist in residence’ in het Luceberthuis in Bergen.

Dichter en kunstenaar Lucebert (1924-1994) is nog steeds voelbaar en zichtbaar aanwezig in zijn woonhuis/atelier dat sinds zijn overlijden in 1992 onveranderd is gebleven. Het inspireerde Van Rijn tot het maken van collages van landschapsfoto’s van de omgeving van Bergen gecombineerd met foto’s van details in het huis en atelier: verfspatten, détails uit etsplaten, schilderingen op muren, penseelstreken, maar ook objecten (bijvoorbeeld zijn doosje pijptabak) of beeldelementen uit zijn schilderijen. In deze serie gaan haar foto’s van Luceberts leefomgeving een soms surrealistische dialoog aan met de stoffelijke getuigen van zijn leven en werk.

In samenwerking met haar grootvader, de dichter Remco Campert (1929), heeft zij de serie tot een hommage aan Lucebert gemaakt. Campert koos bij elke collage een passende dichtregel uit het oeuvre van zijn vriend en mede-Vijftiger Lucebert.

Voor het boek, dat op 3 september uitkomt bij 99uitgevers, schreef ik de inleiding. De foto’s zijn vanaf dan tot 10 december te zien in Museum Kranenburgh in Bergen, van 14 t/m 29 oktober is er een verkooptentoonstelling bij Jan Six Fine Art Gallery, Amsterdam. Klik hier voor meer informatie.

In Egypte: Sfinxen, obelisken en andere giganten

Jan Herman Insinger (1854-1918), gemummificeerd lichaam van een man genaamd Djed-ptah-anf-ankh, 1886. Rijksmuseum van Oudheden, Leiden

Tijdens zijn eerste nacht op de Nijl schrijft Gustave Flaubert dat hij alle vrouwen van de wereld zou opgeven om één nacht de mummie van Cleopatra te bezitten. Fotografie bood een vorm van bezit op afstand.

De op het oog gezapige passagiers van de ‘Karnak’ koesteren stuk voor stuk haat tegen de rijke Amerikaanse Linnet Ridgeway. Allemaal, behalve Hercule Poirot natuurlijk. In de verfilming uit 1978 van Agatha Christie’s Death on the Nile is de scène van de excursie van het reisgezelschap naar de grote zuilenzaal van Karnak legendarisch. Peter Ustinov, Jane Birkin, Bette Davis en Angela Lansbury dwalen afzonderlijk tussen de reusachtige pilaren. De camera maakt een paar Hitchcock-shots, zoomt uit, maar het gevaar komt van boven: een vallend rotsblok raakt op een haar na het hoofd van Ridgeway.

Lees het hele artikel, verschenen in de Groene Amsterdammer op 29 maart 2017, hier

William Eggleston krijgt niet de lofzang die hij verdient

William Eggleston, uit de serie ‘Los Alamos’.

De Amerikaanse fotograaf William Eggleston (1939) bracht kleur in de kunstfotografie. In Amsterdam is nu een magere tentoonstelling van zijn vroegste serie te zien.

(gepubliceerd in Trouw, 18 maart 2017)

Op deze plaats had een lyrische beschrijving kunnen staan van de tentoonstelling over het werk van William Eggleston, die de komende maanden in fotomuseum Foam te zien is. Over hoe de fotograaf, geboren in Memphis, Tenessee in 1939 in een rijke familie, in de jaren zestig en zeventig tegen de traditie van de serieuze zwart-wit-kunstfotografie in kleur ging werken.  Continue reading William Eggleston krijgt niet de lofzang die hij verdient

Over de kunst van het weglaten – Esther Urlus’ film Deletion

Voor het Filmfonds schreef ik een essay naar aanleiding van Esther Urlus’ film Deletion. Urlus maakt haar eigen filmmateriaal, en past daarbij veel oude, fotografische technieken toe. Hier is de publicatie te downloaden – alleen de vormgeving is al prachtig – inclusief teksten van Dick Tuinder, Joris Luyendijk en Peter Klashorst, én links naar Urlus’ film en nog drie andere films.