Voorgelezen bij de opening van de overzichtstentoonstelling van Starczewski in de Melkweg galerie, 6 maart 2013
Es ist Alles Rock’n roll, zegt Gerrit Starczewski. Vreemd. Op het eerste gezicht is van rock ‘n roll op zijn foto’s weinig te zien. Muziekinstrumenten zijn er nauwelijks. Drank en drugs zijn onzichtbaar. En gedanst wordt er zelden. We zien een echtpaar in een snackbar, voetbalsupporters, een veld met balonnen, een meisje met een pleister op haar neus. Is dit rock ‘n roll? De foto’s hangen kriskras door elkaar, als het al een reportage wás, dan is daar nog maar weinig van te zien. Maar juist door die chaos word je gedwongen beter te kijken.
Het meisje met de pleister is Feist, de zangeres. Ze heeft met stift een ketting om haar nek getekend. Haar mond is open, haar hand houdt ze voor haar gezicht, alsof ze wat zegt. Het is een intiem moment, de lens was heel dichtbij.
Heel anders, maar ook dichtbij, zijn Starczewski’s foto’s van de voetbalfans. In het publiek staat een vrouw met een t-shirt met het Playboy-logo. Ze draagt het onder een vaal jeansjasje, dat écht niet meer dicht kan. Anders dan de foto’s van Martin Parr, waarbij zwaarlijvigheid al snel een onderwerp van spot wordt, is er bij Starczewski geen sprake van leedvermaak. Hier staat een vrouw die een nieuw shirt heeft aangetrokken omdat ze naar een bijzondere voorstelling gaat: die van haar voetbalclub. En voor wie nog twijfelt: Starczewski zag, toen hij de foto maakte, echt alleen maar een leuk konijntje: hij was acht jaar oud, voor het eerst in een voetbalstadion, en had nog geen weet van de wereld achter Playboy.
De foto van het echtpaar in de snackbar is veel nieuwer. Maar niet minder zachtaardig. Horst en Gisela staan al meer dan dertig jaar met hun ‘Imbissexpress’ bij het voetbalstadion van Bochum. Het lijkt een snapshot, maar wel één van het juiste moment. Tussen het pak servetjes, de mand met wegwerpvorkjes en de mayonaisepomp presenteren de twee de patat met en de curryworst als in een ballet. Met liefde voor de klant, de currywurst, en elkaar. Starczewski hangt het paar in een glimmende lijst: het is een ode aan hun levenswerk, zonder een greintje ironie.
Bij de foto’s van de schoenen is dat nog duidelijker. De dancing shoes van sterren zoals The Kills, R.E.M, Sonic Youth reizen al een paar jaar de hele wereld over. Geen wonder. Het is een prachtige manier om dichter bij de magie van de rock & roll te komen.
Andere beroemde schoenen zijn hen trouwens voorgegaan.
Starczewski’s landgenoot, Martin Heidegger, had het in 1936, in ‘Der Ursprung des Kunstwerkes’ al over de schoenen die onze landgenoot Vincent van Gogh had geschilderd. Dat waren de oude, gedragen schoenen van een boerin.
‘Auf dem Leder liegt das Feuchte und Satte des Bodens. Unter den Sohlen schiebt sich hin die Einsamkeit des Feldweges durch den sinkenden Abend’, schreef Heidegger: vanuit het leer en de zolen kan je zien op welke grond, in welke aarde de eigenaar van de schoenen gewerkt heeft. En daarmee komt, kort gezegd, het kunstwerk tot leven. Maar de schoenen van Starczewski zijn niet leeg, en ze komen niet van een landarbeider. Starczewski portretteert in de schoenen, maar ook in zijn andere foto’s, de weg van de popster, het idool. Door die alledaagse achtergrond, de open mond, de stralende lach komen de sterren tot leven. Hij fotografeert niet de serieuze, heldhaftige, helden van de grote prestaties of de extreme schoonheid, maar de menselijke. Je zou het naïef kunnen noemen, maar ook jeugdig enthousiasme. Een beetje dun, maar naast alle ellende in de wereld ook prettig positief.
Op Starczewski’s foto poseert Beth Ditto, de zangeres van Gossip, met een fan voor een andere foto. Of ze zit in het gras, flesje water in de hand, tussen de geparkeerde auto’s. Als een echte fan laat hij de foto’s ook nog signeren. ‘Hier was de echte Beth’, zegt de foto. Niet als rockster op een podium, maar als de girl next door. En dan niet dat meisje dat altijd depressief is, maar die van twee huizen verder, die altijd vrolijk is. Het is een altijd zonnige, opgewekte wereld die Starczewski neerzet. Lana del Rey fotografeert hij als een goede vriendin – ookal kostte het hem veel moeite om haar voor zijn camera te krijgen. En hij heeft zelfs het lef de foto’s die hij als zesjarige maakte, ertussen te hangen. Maar het klopt: Ook daar keek hij immers al met dezelfde kinderlijke verwondering naar de mensen om hem heen, en maakte een aantal prachtige beelden.
‘Die Welt ist schön’, noemde Alfred Renger-Patsch de foto’s waarin hij eind jaren twintig het alledaagse landschap tot kunst verhief. Starczewski doet het tegenovergestelde: hij maakt kunstenaars, muzikanten, kinderen en festivalbezoekers tot tastbare, stralende mensen. En hij doet daar, als extra eerbetoon, een glimmende lijst omheen. Het klopt dus. De wereld van Gerrit Starczewski is één groot feest. Het is allemaal rock’ n roll.