Wereldwijd hetzelfde nieuws?

Gepubliceerd in Babel, juli 2006

World Press Photo is wereldwijd een begrip. Jaarlijks zien tienduizenden mensen de rondreizende tentoonstelling. Ook deze zomer kan je op vele zonnige vakantiebestemmingen de foto’s van de ellende in de wereld bekijken. Ieder jaar weer mooie foto’s van vreselijke dingen voor alle wereldburgers. Maar in hoeverre kan een dergelijke show onpartijdig zijn én wereldnieuws laten zien?

World Press Photo werd in 1955 in Amsterdam op Nederlands initiatief opgericht om  jaarlijks een aantal prijzen uit te reiken voor de beste foto-journalistiek wereldwijd. Een prijs die in eerste instantie bedoeld is om fotografen aan te moedigen om hun werk goed te doen, maar inmiddels is de tentoonstelling van het werk van de prijswinnaars ook een indicatie van het ‘wereldnieuws’ van het afgelopen jaar. Vooral dit laatste maakt de tentoonstelling tot een wereldhit: wie wil er nou niet in een uurtje het gevoel krijgen dat je alle belangrijke gebeurtenissen ter wereld hebt gezien?

Als we de tentoonstelling echter nauwkeuriger bekijken, blijkt  hetzelfde wereldsucces ook de grootste hindernis te zijn voor de fotografen. Ten eerste de geschiedenis van de foto’s die worden ingestuurd. Iedere fotograaf die een perskaart heeft, mag maximaal twaalf foto’s insturen die hij in het afgelopen jaar heeft gemaakt. Het is dus niet van belang of de foto’s geplaatst zijn in een krant of tijdschrift; het gaat erom dat een professionele persfotograaf de foto heeft gemaakt. Met behulp van de tentoonstelling en het bijbehorende boek is World Press soms de eerste die een winnende foto aan de wereld openbaart: het nieuws wordt hierdoor ‘gemaakt’ door de organisatie die juist zou aangeven wie het beste nieuws maakt. Met het woord ‘press’ in de naam wekt World Press Photo de indruk dat de foto’s worden gekozen uit beelden die al eerder werden gezien door het grote publiek, maar uiteindelijk is de organisatie zelf een wereldmedium waarvoor een beeldredactie bepaalt welke beelden ‘goed’ zijn, en waar vervolgens ook weer media-aandacht naar uit zal gaan. De keuze voor een bepaalde foto is dus impliciet ook een politieke keuze.

Een tweede obstakel is het beoordelingssysteem van de jury. Die wordt elk jaar opnieuw gevormd en bestaat steeds uit een internationaal gezelschap van fotoredacteuren van grote kranten en tijdschriften en erkende fotografen. Alle leden van de jury zien de tienduizenden inzendingen ‘blind’, dat wil zeggen zonder de identiteit van de fotograaf te weten. De winnende foto’s zijn het resultaat van een negatieve selectie: zodra één jurylid tegen is, valt de foto af. De foto’s die winnen zijn beelden die alle leden goed vinden. Enerzijds is dat logisch, maar juist doordat de jury internationaal is, kan het begrip ‘wereldnieuws’ uiteindelijk alleen maar uitmonden op de gebeurtenissen die al uitgebreid in het nieuws zijn geweest. Het is dus niet meer de vraag wie een goede fotograaf is, maar welke fotograaf bij een nieuwsfeit aanwezig was waar internationaal belangstelling voor was. Je moet als fotograaf op het goede moment op de goede plaats zijn, maar bovendien moet je een beeld maken dat door de overige nieuwsbronnen wordt ondersteund.

Het lastigste punt is dan de vraag wat een goede nieuwsfoto is. Een vraag waar de World Pressjury een vrij simpel antwoord op heeft. Le Monde, de Franse kwaliteitskrant, gebruikte tot voor kort geen foto’s. Slechts geïllustreerd met cartoons meende de redactie zonder beeldmateriaal een zo objectief mogelijke benadering van de situatie in de wereld te kunnen geven. Wat is de meerwaarde van de foto? Moet de foto zonder verdere achtergrondinformatie een verhaal vertellen, of moet het beeld juist op een mooie manier iets toevoegen aan het nieuws, iets vertellen dat het nieuwsfeit ondersteunt? Bij World Press Photo kiest men  over het algemeen voor de eerste optie. Een beeld dat eenvoudig is te ‘lezen’ en visueel aantrekkelijk is. Visueel aantrekkelijk, een beeld waarmee een politiek standpunt wordt ingenomen dat voor het grootste deel van de wereldbevolking aanvaardbaar is, en waar ook World Press Photo mee geassocieerd kan worden. De Postcodeloterij is een van de hoofdsponsors, ongelukkige kinderen en slachtoffers van natuurgeweld scoren dus goed.

Ook dit jaar werd een tijdloze foto van een Afrikaanse vrouw met een uitgemergeld kinderhandje de foto van het jaar. Het is een ‘plat’ beeld; een beeld dat voor iedereen in een halve tel te begrijpen is en met een minimum aan extra informatie. Een fotoserie die is gemaakt van weduwe van een Amerikaanse Irak-soldaat is onmiskenbaar interessanter qua compositie en diepgang, maar blijkbaar te politiek geladen, en krijgt de eerste prijs in de subcategorie People in the News.

World Press Photo kiest foto’s die tegelijkertijd ontroerend en nietszeggend zijn. Zodat door iedereen ter wereld, op alle plaatsen waar de tentoonstelling de komende tijd zal neerstrijken, kan worden ingestemd dat de winnende foto de moeite waard is. Wereldnieuws kan echter onmogelijk onpartijdig zijn. De winnaar van World Press Photo levert een tijdloze poster op. Toch wel vreemd voor een nieuwsfoto van het jaar.