19e eeuw – Joke de Wolf

Poppendokter Rodin

In Groningen opent vandaag een grote tentoonstelling over het werk van Auguste Rodin. Hier gaat het nu eens niet over zijn liefdesleven, maar vooral over zijn technische zoektocht naar de juiste vorm in zijn beelden.

(verschenen in Trouw, 19 november 2016)

De rug van De Denker zit vol hobbels en kuilen, de borsten van de uitgestrekte vrouwenbuste ernaast voelen fluweelzacht aan – en dit zijn nog maar plastic kopieën. De grote Rodintentoonstelling in het Groninger Museum begint met een apart ‘aanraakgedeelte’. Daar mag je beelden niet alleen met je ogen, maar ook met je handen aftasten. Continue reading Poppendokter Rodin

Het kleine huis op de Russische prairie: Peredvizhniki

'Wat een vrijheid!', Ilja Repin, Collectie Russisch Staatsmuseum — ‘Wat een vrijheid!’, Ilja Repin, Collectie Russisch Staatsmuseum

Peredvizhniki, oftewel ‘zwervers’, werden ze genoemd, de jonge generatie Russische kunstenaars die rond 1870 persoonlijker onderwerpen kozen voor hun schilderijen. Voor het eerst is hun werk nu in Nederland te zien.

Volledig gekleed staat het stel in de branding, hand in hand. Hij in keurig kostuum, zij, aan het silhouet van haar jas te zien, strak ingeregen in een korset. De golven stromen over hun voeten en benen, de wind rukt haar hoed bijna van haar hoofd, hij spreidt zijn armen wijd omhoog en ze kijken elkaar glimlachend in de ogen. ‘Wat een vrijheid!’ noemde Ilya Repin zijn drie meter brede schilderij, alsof hij dat het stel zelf had horen roepen. Bijna de vrijheid van de beroemde ‘Ontwapenend’-poster van de PSP uit 1971, met de naakte vrouw met de koe in het weiland. Bijna. Continue reading Het kleine huis op de Russische prairie: Peredvizhniki

Jan Weissenbruch: de monumentenman

De Lepelstraat tussen de Grote Kerk en de Vleeshal in Haarlem, Jan Weissenbruch, ca. 1860

Jan Weissenbruch schilderde het Nederlandse landschap zoals hij dat graag zag. In Haarlem is te zien hoe hij zijn omgeving met zijn verbeelding bijschaafde en transformeerde tot decors voor een spannend verhaal.

Je zou er zo in kunnen stappen, in het schilderij van Jan Weissenbruch. De Lepelstraat, tussen de Haarlemse Grote Kerk en de Vleeshal, ligt er op het kleine schilderijtje uitnodigender bij dan op het plein van tegenwoordig. Een onzekere stap: oude gebouwen rondom zijn achteloos afgesneden, zware schaduwen laten grote delen van de monumenten in het ongewisse. Op de kerkmuur hangen aanplakbiljetten, rommelig, alsof ze per ongeluk op het schilderij zijn terechtgekomen. Continue reading Jan Weissenbruch: de monumentenman

Van kitsch naar kunst: Lawrence Alma-Tadema

De schilderijen van sir Lawrence Alma Tadema (1836-1912) zijn lang afgedaan als kitscherig. In Leeuwarden pleit een grote tentoonstelling voor herwaardering

(gepubliceerd in Trouw, 30 september 2016)

Kitsch!’ zou je kunnen uitroepen als je de schilderijen van Alma Tadema ziet. Veel roze en lichtblauw, weelderige bloemen, jurken, Griekse zuilen, Romeinse krijgers, en steeds maar weer die felle zonnestralen die ergens op het schilderij een detail uitlichten. Toch brengen zijn werken op veilingen recordbedragen op. En bij de ‘Antiques Roadshow’, de Engelse versie van, jawel, ‘Tussen kunst en kitsch’, dook in juni een onbekend werk van Tadema op dat volgens het tv-programma ‘het allerduurste meesterwerk’ ooit ontdekt was. Continue reading Van kitsch naar kunst: Lawrence Alma-Tadema

Terroristenfoto’s: ook tijdens de Commune al een strijdpunt

Pagina uit album 'Paris incendié, 1871', anoniem, collectie BNF — Pagina uit album ‘Paris incendié, 1871’, anoniem, collectie BNF

Franse media plaatsen niet langer foto’s van terroristen. Ook in vorige eeuwen bestond de angst dat zulke beelden geweld uitlokken.

‘Verzet tegen de haatstrategie’ kopte Le Monde op haar opiniepagina, de dag na de aanval in de kerk in Saint-Etienne-du-Rouvray. Portretten van terroristen beeldt de Franse krant niet meer af, en ook over de identiteit van de daders wordt zo sober mogelijk bericht.
Continue reading Terroristenfoto’s: ook tijdens de Commune al een strijdpunt

De verve van de Verveers

De broers Salomon, Maurits en Elchanon Verveer hadden in de 19de eeuw een belangrijke plaats in de Haagse kunstwereld. Een Joodse achtergrond stond een artistieke carrière niet in de weg.

Continue reading De verve van de Verveers

Foto’s tegen vergetelheid

Het Nationaal Archief in Den Haag beheert de grootste fotocollectie van Nederland. In een prachtige expositie komen verscheidene geschiedenissen tot leven.

Seurat: tot in de puntjes

Georges Seurat (1859-1891) is de oervader en meester van het pointillisme. Het Kröller-Müllermuseum heeft voor het eerst in Nederland een overzichtstentoonstelling.

Als je een rood vlak naast een groen vlak zet, ervaren onze ogen de kleuren krachtiger en gloeiender dan wanneer ze los van elkaar staan. Hetzelfde geldt voor geel en paars, en oranje en blauw: complementaire kleuren versterken onze kleurervaring. Dat was in een notendop de kleurenleer zoals scheikundige Michel-Eugène Chevreul die aan het begin van de negentiende eeuw opschreef, en die Georges Seurat als tiener en tekenstudent las. De kunstenaar paste de theorie als eerste bewust toe in zijn schilderijen: in een waas van minieme felgekleurde stippels op het doek. Continue reading Seurat: tot in de puntjes

Fenton in de Krim

De beelden van het internet-televisiekanaal ‘Espresso tv’ waren direct, een paar weken geleden, en hoewel het niet ondertiteld werd, was de boodschap glashelder: het Maidanplein in Kiev stond in brand, en het was menens. Tegelijkertijd liet de Russische televisie vijf keer dezelfde vrouw laten optreden als ‘pro-Russische Oekraïense’ in verschillende kostuums, zo bleek uit een collage die op Twitter circuleerde. Na de verbazing over de rol van digitale, sociale media tijdens de Arabische lente is die snelle aanvoer van beelden uit verre conflictgebieden al bijna vanzelfsprekend geworden.
Heel anders ging het in 1855. Zijn huifkar beladen met vijf fotocamera’s en chemicaliën op de vloer gezekerd, daarnaast dozen met ingemaakt vlees, wijn en biscuitjes, een veldbed en een stoof, en 700 glasplaten in extra kisten, trok de Britse fotograaf Roger Fenton (1819-1869) in februari van dat jaar naar de Krim. Een ‘mobiele donkere kamer’ noemde hij zijn kar, voor de duidelijkheid schreef hij het er met zwarte letters op: ‘photographic van’. Hoewel hij uiteindelijk geen enkel gevecht of gewonde soldaat zou vastleggen, staat Fenton nu bekend als de allereerste oorlogsfotograaf. Continue reading Fenton in de Krim

Gevoelige Géricault in Gent

TRW-20140220 Gericault in Gent 1 — Gepubliceerd in Trouw, 20 februari 2014

Théodore Géricault (1791-1824) vereeuwigde de paria’s van zijn tijd. Een tentoonstelling in Gent kruipt diep onder de huid van de jonggestorven schilder.

Stel dat je even náást de kunstenaar kon staan. Kon zien wat hij zag, welke voorbeelden hij gebruikte, hem zijn kleuren zien kiezen, liefst in zijn hóófd kruipen, en vervolgens zijn beroemdste schilderij zien maken. Het is het doel van veel tentoonstellingen: de Groote Kunstenaar – doorgaans een man – tot leven brengen. Dat lukt niet altijd: lang niet alle kunst leent zich daarvoor.

Continue reading Gevoelige Géricault in Gent

Russische kunst van vóór de Revolutie

De gedachte dat de Russische kunstenaars in de jaren voor de Revolutie vooral westerse stijlen kopieerden, klopt niet. Het Bonnefantenmuseum toont hoe schilders uit Rusland in die periode hun eigen weg kozen.

Het lijkt zo eenvoudig. Olga Rozanova maakte ‘Groene streep
(Kleurenschilderij)’ in het revolutiejaar 1917. Een witgeschilderde
staande rechthoek met in het midden een groene verticale streep, in
het midden wat donkerder dan aan de randen. U zou kunnen denken dat
het een groene variant is op een van Mondriaans ‘composities’ met
zwarte streep. Dan zou u niet de enige zijn: de meeste westerse
kunsthistorici zagen de jaren voor de Revolutie als een periode waarin
Russische kunstenaars vooral kopieerden wat eerder in het Westen
gebeurde. De tentoonstelling ‘De Grote Verandering – Revoluties in de
Russische schilderkunst 1895-1917’, in het Bonnefantenmuseum in
Maastricht, laat zien dat dat idee ver van de waarheid is. Continue reading Russische kunst van vóór de Revolutie

Scheef door de stad

Het Gemeentemuseum Den Haag wijdt voor het eerst in Nederland een tentoonstelling aan Gustave Caillebotte. Een atypische impressionist die zijn onderwerpen het liefst van een afstandje bekeek.

: Gepubliceerd in De Groene Amsterdammer, Jg 137, no. 7, 14 feb. 2013; Continue reading Scheef door de stad

Tag: 19e eeuw