Proefschrift Bewogen Straten, over de foto’s van het oude Parijs door Charles Marville

Op woensdag 19 oktober 2022 zal ik bij de Rijksuniversiteit Groningen mijn proefschrift verdedigen. Hoe het Parijse stadsbestuur vanaf 1865 tot 1910 omging met foto’s van Parijs, in het bijzonder met de foto’s die Charles Marville (1813-1879) maakte van de straten die gesloopt zouden worden vanwege de modernisering door Haussmann en keizer Napoléon III, is het onderwerp van het proefschrift. In archieven, wereldtentoonstellingen en publicaties kregen de foto’s – ook voor huidige kijkers nog steeds prachtig en mysterieus – steeds een nieuwe betekenis. Over wat die betekenis was, en welke functie de foto’s hadden, gaat mijn onderzoek. Het is daarmee een case-study over de rol van fotografie in de negentiende eeuw. Historische nauwkeurigheid, wetenschappelijke objectiviteit en moderniteit waren daarbij voor de opdrachtgevers veel belangrijker dan de esthetische kwaliteiten. [Een mooie selectie van de foto’s is hier te zien – en vergeet vooral niet in te zoomen]

Ik deed onderzoek in veel Parijse archieven en bibliotheken, van de Bibliothèque Nationale de France en de Bibliothèque Historique de la Ville de Paris tot de Service Historique de la Défense, mede dankzij beurzen van de Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), de Rijksuniversiteit Groningen en het Manfred & Hanna Heitingfonds, en onder begeleiding van Prof. dr. Herta Wolf, Prof. dr. Wessel Krul, Prof. dr. Ann-Sophie Lehmann, en Dr. Rachel Esner.

Het proefschrift is vooralsnog in het Nederlands, in eigen beheer uitgegeven, vormgegeven door Bart Kraamer. Helaas zijn er op dit moment geen exemplaren meer voorradig, wel zal ik een wachtlijst beginnen, bij tien belangstellenden zal ik weer een serie laten drukken – graag daarvoor een mailtje aan jokedewolf [at] gmail.com

UPDATE: De verdediging vond plaats op 19 oktober om 11 uur ‘s ochtends in het Academiegebouw in Groningen, en is terug te zien via het Youtubekanaal van de RuG. (vanaf ongeveer minuut 6:45)

Meer informatie over het proefschrift en de verdediging is te vinden op deze pagina.

Op radio 1, over koeien en de Eiffeltoren

De afgelopen weken was ik weer een paar keer op Radio 1 te horen. Voor het programma Met het oog op morgen mocht ik op 1 juli praten over de rol van koeien in de kunst (vanwege een tentoonstelling in Ezinge, en vanwege de boerenprotesten – ik schreef op 14 juni in mijn rubriek het Oog van de wolf ook over koeien, in dit geval over koeien in een schilderij van Paul Gauguin). Het fragment uit het programma waarin ik aan het woord ben is hier terug te luisteren – vanaf minuut 41:40

Op zaterdagochtend 23 juli was ik te gast bij Nieuwsweekend om te vertellen over de Eiffeltoren. Bij de laatste etappe van de Tour de France zal de ‘dame de fer’ ongetwijfeld weer in beeld komen, maar het gaat, zo bleek uit inspectierapporten die het tijdschrift Marianne heeft ontdekken, niet goed met de 330 meter hoge toren: er blijkt ondanks de huidige schilderbeurt veel roest te zijn verdoezeld. Mijn bijdrage is hier terug te luisteren.

Avond rond Kafka’s tekeningen in Spui 25

Op 4 november was ik moderator bij een avond rond het verschijnen van de publicatie van alle tekeningen van Franz Kafka. Tot eind 2019 lagen die, als gevolg van onenigheid tussen erfgenamen en instituten, in een kluis in Zürich. Kafkakenner Andreas Kilcher en schrijver Arnon Grunberg vertelden er (in het Duits) over, en ik deelde (ook in het Duits) mijn ideeën vanuit kunsthistorisch perspectief. Het is allemaal hier terug te kijken en luisteren. En hier kunt u het boek bestellen.

Bij kunstenaar Kelly is een boog gewoon een boog

(Artikel is gepubliceerd in Trouw, 22 juni 2021)

Naast de strakke geometrische beelden van Ellsworth Kelly lijkt het Amsterdamse Rijksmuseum bijna een poppenhuis. Zijn kunst tilt de hele omgeving op.

Een slordig gevormde witte ronde ring zweeft in het groen, alsof iemand een stuk uit de Rijksmuseumtuin heeft gegumd. Weg ruimte, weg kleur. Onzin natuurlijk: het is een ronde rechtopstaande plaat aluminium van een paar centimeter dikte met een ronde opening in het midden, zodat je er doorheen kunt kijken. Het oppervlak is zo perfect wit en mat dat het alles eromheen in een ander daglicht zet. Het zuigt alle aandacht naar zich toe.

Ellsworth Kelly, White Ring, 1963. Beeld Rijksmuseum
Ellsworth Kelly, White Ring, 1963.Beeld Rijksmuseum
Continue reading Bij kunstenaar Kelly is een boog gewoon een boog

Berlinde De Bruyckere in De Groene

Voor De Groene Amsterdammer kon ik nu de musea weer open zijn, eindelijk weer een tentoonstelling recenseren. Ik ging naar Maastricht en zag daar de expositie Engelenkeel van Berlinde De Bruyckere.

‘De Bruyckere beeldt geen gezichten af. Ze liet mensfiguren hun hoofd verstoppen onder dekens, de lichamen zoals die uit Voorlinden zijn niet alleen hoofdloos, ze zijn ook geslachtloos. De veren van de engelen uit de Hagia Sophia keren terug op de jassen van de Sjemkels, hun hoofden voorgoed verstopt, open voor iedere zondaar om er zijn gelijkenis in te zien.’

Via deze link lees je het hele artikel.

Over roofkunst, op radio 1

Vanochtend mocht ik heel vroeg, van 5 tot 6 uur, in het programma Gaan! op radio 1, vertellen en vragen beantwoorden over koloniale roofkunst, en hoe Nederland en andere Europese landen daarmee omgaan. Terugluisteren kan hier

De Mona Lisa van Raymond Hekking – op Radio 1

In Parijs kwam begin juni een bijzonder schilderij onder de hamer: een kopie van de Mona Lisa waarvan antiquair in de jaren zestig overtuigd was dat het de enige echte was. Bij Met het oog op morgen op Radio 1 mocht ik erover vertellen, je kunt het hier terug luisteren.

Wekelijkse rubriek in Trouw: Het Oog van De Wolf

Sinds dinsdag 20 april 2021 heb ik een eigen wekelijkse rubriek in Trouw, Het Oog van De Wolf. Daarin neem ik een onderwerp uit de actualiteit dat ik verbind aan een kunstwerk. Aan bod kwamen onder andere het terras (met een schilderij van Edouard Manet), de stilte van vier mei (met The Artist is Present van Abramovic), de bibliotheek (met een werk van Rachel Whiteread) en de komst van de lente (met David Hockney). Alle afleveringen staan hier samen. Hieronder een voorbeeld van 25 mei 2021, met een schilderij uit het Rijksmuseum Amsterdam.

Continue reading Wekelijkse rubriek in Trouw: Het Oog van De Wolf

Knuffelen in de kunst

In België was in het coronabeleid een aparte regel voor het ‘knuffelen’, je mocht één persoon uitkiezen met wie je aanrakingen en zoenen uitwisselde. Omdat de regel is versoepeld naar 4 personen – en niet steeds dezelfde 4 – mocht ik vandaag in het Belgische Radio-1 programma De wereld van Sofie praten over de rol van ‘knuffelen’ in de kunst – van de Etruskische sarcofaag van het echtpaar uit de Villa Giulia tot aan Bill Viola. Je kunt het hier terugluisteren.

Over het gecompliceerde maar langdurige huwelijk tussen politiek en kunst

In Trouw schreef ik een artikel over de warme relatie tussen machthebbers en kunst (zie hieronder), ik mocht er later ook over vertellen op Radio 1 (en op NPO2), terugkijken kan hier, vanaf minuut 47:00

(Gepubliceerd in Trouw, 2 februari 2021) Amerikaanse presidenten en hun voorgangers maken handig gebruik van kunst. Ze bestendigen er hun macht mee en laten tegelijk zien welke nieuwe politieke wind er waait, aldus kunsthistorica Joke de Wolf

Direct na zijn inauguratie keek president Biden naar een schilderij. Hij deed dat samen met zijn vrouw Jill, met de nieuwe vicepresident Kamala Harris en de Second Gentleman, zoals de man van Kamala Harris officieel wordt aangeduid. Eerder had de 22-jarige Amanda Gorman al de show gestolen met een gedicht – de poëzie was een welkome afwisseling van de holle frases van de andere aanwezigen.

Continue reading Over het gecompliceerde maar langdurige huwelijk tussen politiek en kunst

Symposium over kunst in openbare ruimte, 20 januari

Rock Strangers van Arne Quinze, op het Zeeheldenplein van Oostende. Foto JdW

Het jubilerende tijdschrift BK-Informatie organiseert een symposium over kunst in openbare ruimte, 20 januari, deels online te volgen. Ik praat daarbij met Giny Vos, Anna Tilroe, Femke Schaap en Kamiel Verschuren over het nut van gedoe rond kunst in openbare ruimte. Hier lees je meer over het symposium (er zijn nog kaarten te krijgen), in 2019 schreef ik hier een column over het onderwerp voor HP/De Tijd, en hier staan de artikelen uit de serie die ik in 2018 schreef over kunst in openbare ruimte voor Trouw.

Bijdrages aan de Groene Amsterdammer (selectie)

Ik heb de afgelopen twee jaar regelmatig geschreven voor De Groene Amsterdammer – en blijf dat met veel plezier doen – stukken die ik niet stuk voor stuk hier op deze site heb gedeeld. Hieronder een snelle (niet volledige) inhaalslag.

Ik schreef over de foto’s van de Archives de la Planète van Albert Kahn, waarvan in het Allard Pierson Museum uitvergrotingen te zien waren. ‘Het is jammer dat de in Nederland gemaakte foto’s uit de Archives de la planète niet in de tentoonstelling hangen, gelukkig zijn ze wel online te bekijken.’ Dat kan hier

Ik schreef over de ‘vergeten’ kunstenaar Gabriële Münter, aan wie in Keulen een tentoonstelling werd gewijd. ‘Malweiber’ werden ze genoemd, schilderwijven, vrouwen die zo nodig ook iets artistieks moesten doen. Ook Münter zou later door haar buren in Beieren zo worden genoemd, maar vanaf het begin deed ze haar uiterste best te laten zien dat ze meer kon dan decoratieve landschapjes schilderen, ze was ambitieus en wilde een goede opleiding. Kandinsky was de eerste leraar die haar talent erkende. ‘Een hopeloze leerling – ik kan je niets meer leren’, schreef hij haar.

Ik schreef over het werk van Shirin Neshat, waarvan in Den Haag in het GEM een kleine tentoonstelling was te zien, eentje die iets te veel leunde op haar oude werk en daardoor de balans kunstmatig verstoorde.

Continue reading Bijdrages aan de Groene Amsterdammer (selectie)

Symposium Kunst in Openbare Ruimte, 5 november, Utrecht

BK-Informatie, het vakblad voor beeldend kunstenaars, bestaat veertig jaar. Vanwege dat jubileum organiseert het op 5 november een symposium over kunst in openbare ruimte in Utrecht. Omdat ik regelmatig heb geschreven over het onderwerp is mij gevraagd een vraag te stellen en op basis daarvan een aantal gasten uit te nodigen. Er zijn slechts enkele ‘echte’ kaarten beschikbaar, vanwege de coronamaatregelen, daarnaast wordt het gesprek ook gestreamd en kan iedereen dus live meekijken tegen een kleine betaling.

‘Destroy my face’ van Erik Kessels, een fotoproject in een skatehal tgv Breda Photo dat na online ophef is verwijderd. Foto: JdW

Wie die gasten zijn, is nog niet bekend, de vraag al wel:

‘“Wat is het nut en de noodzaak van gedoe bij kunst in de openbare ruimte?” Kunst in de openbare ruimte is voor alle gebruikers van die ruimte zichtbaar aanwezig, en veroorzaakt daardoor vaak gedoe. Voorbijgangers, omwonenden en belanghebbenden zoals winkeliers en uitzichtliefhebbers laten vaak al voordat het werk er staat, weten wat ze ervan vinden. Vooral als het werk hen niet aanstaat, weten ze zich off- en online te verenigen met actiegroepen en petities, en zoeken ze hun gelijk bij pers, sponsoren of politiek. Joke benoemde in een artikel in HP/ De Tijd drie categorieën gedoe: “Gemopper door mensen die moderne kunst zonde van het geld vinden – ‘daar kan je heel veel vuilnis van ophalen’ -, mensen die het niet eens zijn met de ideologische uitgangspunten van het beeld – ‘die misdadiger verdient geen monument’ – of van mensen die de plaats niet geschikt vinden – ‘dat zijn onmisbare parkeerplaatsen’.” Op z’n best zijn alle drie de categorieën op de een of andere manier vertegenwoordigd, concludeerde ze. Want als tegenstanders zich roeren, melden voorstanders zich ook. Tijdens het symposium discussiëren we verder over deze vragen. Kan gedoe bijdragen aan de omarming van een kunstwerk? En biedt een pittig debat juist niet de mogelijkheid voor de wenselijke hoor en wederhoor?